Er rijden almaar meer elektrische en hybride voertuigen rond in ons land. Om daaraan te kunnen sleutelen, is uiteraard gespecialiseerde kennis nodig. Hoe zitten de opleidingsprogramma’s in elkaar en wie komt voor certificaten in aanmerking? Paul-Henri Gilissen en Sjoerd Zijlstra, respectievelijk managing director en director trainingen bij EDUCAM, leggen uit.
In elektrische en hybride wagens zitten batterijen en aandrijfsystemen waar soms honderden volt aan spanning op staan. Voor wie aan dit soort voertuigen reparaties uitvoert en niet weet waar hij mee bezig is, dreigt dus gevaar en soms zelfs levensgevaar.
“De organisatie van het werk aan elektrische en hybride voertuigen wordt in ons land geregeld in een sectoraal kader”, zegt Paul-Henri Gilissen. “De sociale partners van België hebben enkele jaren geleden met elkaar een kwalificatiestructuur afgesproken, op basis van de uit te voeren werkzaamheden.” De bedrijfsleider blijft daarbij natuurlijk wel verantwoordelijk voor de organisatie van het werk in zijn bedrijf en hij beslist wie wat doet.
HEV in 1, 2, 3
Om die certificering te organiseren, werd de zogenaamde HEV-norm in het leven geroepen, wat staat voor “Hybride en Elektrische Voertuigen”. “Een personeelslid dat een HEV 1-certificaat heeft, is wat wij een “gesensibiliseerde” medewerker noemen”, zegt Sjoerd Zijlstra. “Hij of zij mag aan de elektrische wagen alle werk uitvoeren dat hij aan andere auto’s ook uitvoert, maar mag niet in contact komen met het hoogspanningssysteem van de auto. Dat hij pakweg een wieluitlijning uitvoert, is geen probleem. Het vervangen van de hoogspanningsbatterij is natuurlijk absoluut not done.”
De HEV2-medewerker mag een stap verder gaan. “Dat is wat we de “vakbekwame” medewerker noemen”, legt Zijlstra uit. “Hij of zij weet hoe een elektrisch of hybride voertuig is opgebouwd, wat de risico’s zijn als je eraan moet werken en welke procedures je moet toepassen om dat werk veilig uit te voeren. Deze medewerker mag werken aan elektrische onderdelen, na het spanningsloos zetten van het elektrische circuit. Ze kregen daarvoor minstens anderhalve dag opleiding rond zeer specifieke competenties en moeten aansluitend een theoretisch en praktisch examen afleggen.”
Gespecialiseerde medewerkers
De derde groep is, logischerwijze, de HEV 3-medewerker. Zijlstra: “Dit zijn “gespecialiseerde medewerkers” die aan het systeem onder spanning mogen werken. Dit niveau kan je enkel halen als je al een HEV 2-certificaat op zak hebt. In deze opleiding duiken we nog dieper in de materie. Deze mensen mogen aan alle onderdelen van de wagen werken, zelfs als deze onder spanning staan. Als zij bijvoorbeeld een kapotte accu moeten demonteren na een ongeval, kunnen ze dat werk op een veilige manier uitvoeren.”
Bij elk werk aan het hoogspanningssysteem van een elektrisch of hybride voertuig, is het principe dat er steeds gewerkt wordt volgens de voorschriften van de constructeur, zegt Gilissen. “Elke fabrikant heeft die procedures duidelijk uitgeschreven voor het werk aan hun specifieke modellen. Het is voor mecaniciens dus absoluut primordiaal dat ze die procedures eerst opzoeken, nalezen en nauwgezet volgen. En uiteraard: ook bij het werken aan elektrische wagens blijven alle richtlijnen rond de algemene veiligheid onverminderd gelden.” Gilissen voegt er trouwens aan toe dat EDUCAM een speciale versie van de cursus voor de carrossiers heeft.
Volt of Ampère?
EDUCAM organiseerde in 2019 een 80-tal sessies om scholen om hun leerlingen aan het HEV-certificaat te helpen. “Ik schat dat we daarmee in totaal een 700-tal leerlingen hebben bereikt”, zegt Gilissen. “Het gaat vooral om HEV 2-opleidingen die werden gevolgd, maar ook over HEV1. Natuurlijk zijn er ook wel toegangsvoorwaarden voor het HEV 2-certificaat. Het spreekt voor zich dat die leerlingen al over een zekere basiskennis elektriciteit moeten beschikken. Als je het verschil niet kent tussen volt en ampère is werken aan een elektrische wagen uiteraard geen goed idee (lacht).”
Dat scholen vrij vlot de weg naar EDUCAM vinden, komt uiteraard ook doordat de meesten van hen niet over (dure) elektrische wagens beschikken om aan te werken. EDUCAM heeft die wel. “Wij kopen zelf auto’s en bijhorende onderdelen aan”, zegt Zijlstra. “Maar het gebeurt evengoed dat we zelf didactisch materiaal ontwikkelen of didactische modellen opstellen, simulatiekits om nieuwe onderdelen te leren kennen bijvoorbeeld.”
Al 20.000 werknemers
Op dit moment hebben in ons land al ruim 20.000 werknemers een HEV-certificaat op zak. Bijna 8.500 mensen hebben een HEV 1, 11.800 hebben een HEV 2 en iets meer dan 100 mensen mogen zich de trotse eigenaar van een HEV 3 noemen. Dat is helemaal niet slecht voor een sector die zo’n 30.000 mensen tewerkstelt. Zowel Zijlstra als Gilissen zijn er trouwens van overtuigd dat die cijfers nog verder zullen stijgen, nu de opkomst van elektrische en hybride voertuigen zich definitief heeft doorgezet. EDUCAM is trouwens ook niet de enige erkende organisatie die de opleidingen geeft. Onder supervisie van EDUCAM zijn er nog een 12-tal andere opleidingsoperatoren mee bezig. “Iedereen hanteert daarbij dezelfde normen en neemt op exact dezelfde manier examens af”, zegt Zijlstra. “Alle minimumcompetenties zijn duidelijk omschreven. De opleidingspartners hebben wel de vrijheid om ons curriculum volledig te volgen of om zelf een opleiding te ontwikkelen.”
Waterstof
Ook al is het geven van opleidingen over het veilig werken aan elektrische wagens stilaan een routine aan het worden, toch wordt voortdurend geïnvesteerd om de opleidingen up-to-date te houden. Daarbij kijkt EDUCAM ook alweer een stap verder. “We zijn volop bezig met voorbereidingen om aan te leren hoe je werkt aan auto’s die op waterstof rijden en met een brandstofcel zijn uitgerust”, legt Gilissen uit. “In de volgende cao zullen daar weer opnieuw de nodige afspraken rond gemaakt worden. Bij brandstofcellen komen natuurlijk de risico’s van een elektrisch voertuig samen met de risico’s van waterstof onder hoge druk. Dat vereist een heel eigen aanpak. Nieuwigheden bij het werken aan voertuigen op waterstof zijn bijvoorbeeld de benodigde aanpassingen van de werkplaats op het vlak van ventilatie, waterstofdetectie en evacuatie. Uitdagingen genoeg dus, de komende jaren.”
Een puur Belgisch initiatief
Belangrijk is om aan te stippen dat het HEV-certificaat een puur Belgisch initiatief is. In andere landen zijn er natuurlijk ook opleidingen die aanleren hoe je aan een elektrisch voertuig moet sleutelen, maar elk land organiseert die zelf. Er is quasi geen enkele richtlijn die dit regelt op Europees niveau. “Een Duitse carrossier leert in principe dus niet helemaal hetzelfde als een Belgische, dat klopt”, zegt Gilissen. “Nu goed, het werk en de daaraan verbonden risico’s zijn natuurlijk overal hetzelfde. En ook de handboeken die de constructeurs uitgeven zijn niet op maat van elk land apart geschreven. In elk van die boeken staat trouwens ook duidelijk aangegeven dat telkens de lokale regels gevolgd moeten worden.”
“Wij geven trouwens ook aan een breder publiek opleiding dan enkel aan garagemedewerkers”, pikt Zijlstra in. “Een paar jaar geleden hebben we bijvoorbeeld samen met de FOD Binnenlandse Zaken een opleiding uitgewerkt die aan brandweermannen aanleert hoe ze moeten omgaan met een elektrisch voertuig dat een ongeval gehad heeft. Wij hebben de opleiding gegeven aan hun opleiders en die geven de kennis weer door aan de brandweermannen “in het veld”.”